Niewiele gatunków filmowych jest tak ściśle związanych z koncepcją śmierci jak horror. Ludzie, w taki czy inny sposób, boją się śmierci, a gatunek horroru wykorzystuje te obawy, aby wywołać u widzów reakcje emocjonalne. Dlatego nie dziwi fakt, że wielu fanów horrorów reaguje szokiem, przerażeniem lub frustracją, gdy postać przedwcześnie umiera w przerażającym filmie.
Ale co, jeśli postacie zaakceptują swój upadek, aby osiągnąć bardzo potrzebne zwycięstwo nad wrogimi siłami? Zazwyczaj śmierć dobrej postaci w filmie symbolizuje porażkę i ostateczną stratę, ale niekoniecznie zawsze tak jest, ponieważ zdarzają się rzadkie chwile, w których zwycięstwo można osiągnąć jedynie poprzez złożenie ostatecznej ofiary.
Jest to szczególnie prawdziwe w filmach grozy, w których złoczyńca ma nadludzkie/nadprzyrodzone zdolności, a protagoniści są niedostatecznie silni lub źle wyposażeni. Te śmierci mogą być satysfakcjonujące pod względem narracyjnym, jeśli nie odrzucające emocjonalnie, ale zazwyczaj są jedynym sposobem na rozwiązanie konfliktu w historii.
W poniższym materiale przyjrzymy się postaciom, które poświęciły swoje życie dla dobra innych.
Lee Abbott – Ciche miejsce (2018)
Przełomowy horror w reżyserii Johna Krasinskiego, Ciche miejsce, słusznie uchodzi za jeden z najlepszych filmów grozy ostatnich lat. Świetne aktorstwo, doskonałe udźwiękowienie i oryginalna koncepcja sprawiły, że produkcja odniosła sukces zarówno wśród krytyków, jak i w kinach. Otworzyło to twórcom drogę do stworzenia solidnej franczyzy.
Historia opowiedziana w Cichym miejscu to opowieść o rodzicielstwie w obliczu przeciwności losu. W tym przypadku zagrożeniem są czułe na dźwięk, śmiercionośne istoty. Emocjonalnym punktem kulminacyjnym filmu jest trzeci akt, w którym ojciec rodziny, Lee Abbott, poświęca się, by ocalić swoje dzieci, Regan i Marcusa.
Aby odwrócić uwagę potwora od rodzeństwa, Lee zaczyna krzyczeć. Tuż przed śmiercią udaje mu się jednak jeszcze potwierdzić swoją miłość do Regan, która zmaga się z poczuciem winy. Stworzenie go atakuje, co daje dzieciom szansę na ucieczkę i przetrwanie.
To zwycięstwo, choć niewielkie, idealnie wpisuje się w rodzinny i intymny charakter tej historii. W ostatnich chwilach życia Lee daje swoim dzieciom drugą szansę – mimo przytłaczających przeciwności, które na nich czekają.
John Nada – Oni żyją (1988)
Początkowo uznawana przez współczesnych krytyków za nieudolną próbę komentarza społecznego, znakomita komedia grozy Johna Carpentera Oni żyją zyskała większe uznanie dopiero wiele lat po premierze. Film z 1988 roku charakteryzuje się łatwymi do cytowania dialogami, doskonałą grą aktorską, świadomie przesadzonym tonem oraz interesującymi refleksjami na temat konsumpcjonizmu, polityki ery Reagana i kapitalistycznego wyzysku.
Główny bohater, włóczęga John Nada, wraz ze swoim kolegą Frankiem dołącza do ruchu oporu przeciwko obcym. Duet dociera do ośrodka, w którym najeźdźcy nadają sygnał ukrywający ich wygląd i zamiary. Po starciu z policjantami i ich sojuszniczką Holly, Frank ginie. Nada zdołał jednak zniszczyć nadajnik emitujący wspomniany sygnał. Niestety, zostaje przy tym śmiertelnie ranny. Jego poświęcenie nie idzie na marne, ponieważ świat wreszcie dostrzega prawdę o swoich dotychczas ukrytych władcach.
Oprócz korzyści płynących z jego działań, śmierć Nady ma również symboliczne znaczenie. Jego bunt, najlepiej ukazany w geście pokazania obcym środkowego palca, dowodzi, że zwykli ludzie są zdolni do podjęcia walki i zakwestionowania rządów ciemiężców.
Szeryf Eben Oleson – 30 dni mroku (2007)
30 dni mroku nie jest horrorem, który przeszedł do klasyki gatunku, ale jako adaptacja komiksu z 2007 roku sprawdza się całkiem dobrze. Reżyser David Slade, Josh Hartnett, Melissa George i reszta ekipy stworzyli solidny, choć niespektakularny film grozy. Produkcja wyróżnia się mroczną atmosferą, ponurym tonem i konsekwentnym budowaniem napięcia.
Jednym z najbardziej pamiętnych momentów – poza imponującym, długim ujęciem ukazującym masakrę spowodowaną przez wampiry – jest śmierć szeryfa Ebena Olesona. Po wyczerpującym miesiącu walki z najeźdźcami zdaje sobie sprawę, że jedynym sposobem na ich pokonanie jest stanie się jednym z nich. Robi to, by ochronić swoją żonę Stellę.
Plan się udaje – Eben w brutalnej walce zabija przywódcę wampirów, Marlowa. Jednak jego zwycięstwo ma wysoką cenę. Wraz z końcem nocy polarnej i powrotem słońca, które uniemożliwia wampirom dalszy atak, Eben zostaje skazany na śmierć.
Choć zakończenie jest gorzkie – zwłaszcza że Eben i Stella dopiero co się pogodzili – dobrze wpisuje się w ton całego filmu. Podkreśla też siłę miłości i poświęcenie Ebena dla żony, mimo wcześniejszych konfliktów.
Sophie – Kiedy gasną światła (2016)
Kiedy gasną światła to imponujący pełnometrażowy debiut reżyserski Davida Sandberga. Film jest dobrze zrealizowany, świetnie zagrany i wyważony w tonie. Wykorzystuje motywy zdrowia psychicznego i dysfunkcji rodzinnych, by nadać klasycznemu lękowi przed ciemnością nowy, zarówno przerażający, jak i poruszający wymiar.
Najlepiej widać to w historii Sophie. Jej dawna więź z demoniczną Dianą staje się zagrożeniem dla całej rodziny. Gdy staje się jasne, że duch nie przestanie ich prześladować, Sophie podejmuje desperacką decyzję. Odbiera sobie życie, strzelając w głowę, czym zrywa połączenie Diany ze światem żywych i ratuje swoje dzieci.
Ellen Hutter – Nosferatu (1922)
O Nosferatu powiedziano już wiele – i to z dobrego powodu. Ten pionierski film nie tylko wpłynął na horror, ale także na niemieckie kino ekspresjonistyczne i historię kinematografii w ogóle. Arcydzieło F.W. Murnaua zrewolucjonizowało gatunek dzięki unikalnemu stylowi wizualnemu, wprowadzeniu kluczowych tropów wampirycznych, mrocznej tematyce oraz niezapomnianej kreacji Maxa Schrecka jako hrabiego Orloka.
W miarę rozwoju fabuły Orlok zaczyna przerażająco interesować się Wisborgiem, rodzinnym miastem swojego gościa, Thomasa Huttera. Jego obecność przynosi śmierć i zarazę, siejąc grozę wśród mieszkańców. Żona Huttera, Ellen, odkrywa słabość wampira – krew kobiety o czystym sercu. Świadoma ryzyka, zaprasza Orloka do swojego domu, by położyć kres jego rządom terroru. Ceną za ocalenie miasta jest jednak jej własne życie.
Można argumentować, że sposób pokonania Orloka wydaje się dziś nieco przestarzały i wpisuje się w schemat uprzedmiotowienia kobiecych bohaterek. Jednak Ellen nie była bierną ofiarą. Sama zdobyła wiedzę o słabości wampira i podjęła świadomą decyzję o poświęceniu, by ocalić Wisborg przed nadprzyrodzonym zagrożeniem.
Nancy – Dziewczyny śmierci (2015)
Dziewczyny śmierci z 2015 roku to inteligentny przedstawiciel wciąż rozwijającego się podgatunku meta-horroru. Film stanowi zabawny hołd dla slasherów z lat 80., umiejętnie łącząc czarny humor z typowymi dla gatunku schematami. Jego najmocniejszym atutem okazuje się jednak zaskakująco emocjonalny rdzeń fabularny.
Główna grupa bohaterów zostaje niespodziewanie przeniesiona do świata Camp Bloodbath – fikcyjnego slashera, w którym brutalny Billy Murphy poluje na swoje ofiary. Uzbrojony w maczetę złoczyńca szybko eliminuje zarówno przybyszów, jak i postacie zamieszkujące jego filmową rzeczywistość. W kulminacyjnym momencie Nancy (Malin Akerman) poświęca się, by dać Max (Taissa Farmiga) szansę na zakończenie rządów terroru Billy’ego i objęcie roli „ostatniej dziewczyny”.
Bezinteresowny czyn Nancy nie tylko wzbogaca wyświechtany schemat „final girl”, ale także daje Max możliwość pożegnania się z matką, Amandą, która w Camp Bloodbath grała właśnie Nancy. Choć bohaterowie w tajemniczy sposób trafiają do sequela – Camp Bloodbath: Cruel Summer – i ponownie muszą zmierzyć się ze wskrzeszonym Billym, Max nie jest już tą samą osobą. Dzięki wewnętrznej przemianie jest gotowa stawić czoła złoczyńcy, korzystając z nowo odkrytej siły.
Seok-woo – Zombie Express (2016)
„Zombie Express” z 2016 roku to jedno z najodważniejszych osiągnięć w podgatunku filmów o zombie ostatniej dekady. Film łączy dynamiczne sceny akcji z mocnym komentarzem społecznym i silnym ładunkiem emocjonalnym, co czyni go wyjątkowym na tle innych produkcji. Jego renoma jest tak duża, że kontynuacja nie dorównała poziomem oryginałowi, a planowany amerykański remake wciąż pozostaje w martwym punkcie, mimo że od premiery minęło już ponad osiem lat.
Po tym, jak większość pasażerów zostaje brutalnie zabita w pociągu, Seok-woo odkrywa, że został zainfekowany i powoli zaczyna zmieniać się w zombie. Świadomy swojego losu, podejmuje ostateczną decyzję – wyskakuje z pociągu, by uchronić przed zagrożeniem swoją córkę Su-an oraz Seong-kyeong. Przed poświęceniem upewnia się, że dziewczynka i jej towarzyszka są bezpieczne na pokładzie transportu.
To tragiczne, ale jednocześnie symboliczne zakończenie dla Seok-woo. Przez większość życia był pochłoniętym pracą cynikiem, obojętnym na potrzeby innych. Jego ostatni akt pokazuje, że zmienił się – od człowieka skupionego na sobie do ojca, który dla dobra swojego dziecka jest gotów oddać życie.
Ofelia – Labirynt Fauna (2006)
Bez wątpienia Labirynt Fauna to opus magnum Guillermo del Toro – wstrząsający, a zarazem piękny obraz realiów życia we frankistowskiej Hiszpanii. Historia ukazana oczami dziecka splata brutalną rzeczywistość z baśniową ucieczką, pokazując, jak Ofelia odkrywa wartość nieposłuszeństwa wobec faszystowskiego porządku.
Gdy dziewczynka wraz z matką Carmen przeprowadza się do domu bezwzględnego kapitana Vidala, zaczyna zgłębiać tajemniczy świat fantazji. Spotyka Fauna, budzącego grozę Pale Man’a oraz inne mityczne istoty. Niestety, rzeczywistość okazuje się coraz bardziej okrutna, a jej los znajduje tragiczne zwieńczenie, gdy Vidal strzela do niej za próbę ocalenia nowo narodzonego brata.
Jednak śmierć Ofelii nie poszła na marne. Poświęciła się, by ochronić dziecko przed okrucieństwem Vidala, a przede wszystkim – by spełnić swoje przeznaczenie. W fantastycznym podziemnym świecie w końcu odzyskuje swoją prawdziwą tożsamość jako księżniczka Moanna.
Ellen Ripley – Obcy 3 (1992)
Alien 3 to wyraźny spadek jakości w porównaniu do swoich znakomitych poprzedników, choć trudno winić za to młodego Davida Finchera czy Sigourney Weaver. Większość problemów tego filmu wynika z ingerencji 20th Century Studios (wówczas 20th Century Fox), które – w swoim stylu – brutalnie zmieniło ostateczną wersję, tworząc chaotyczny produkt, który trafił do kin w 1992 roku.
W pewnym sensie to jedna z niewielu filmowych ofiar, które zostały częściowo zaprzepaszczone przez kontynuację. Obcy: Przebudzenie (1997) przywrócił Ellen Ripley poprzez jej klonowanie, ale ponieważ oryginalna Ripley nie żyje, jej poświęcenie zasługuje na miejsce w tej liście.
Po przeżyciu kolejnego ataku obcych Ripley odkrywa, że nosi w sobie jajo Alien Queen. Co gorsza, Weyland-Yutani zamierza wykorzystać je do stworzenia broni biologicznej. Nie mając innego wyjścia, musi je zniszczyć, nawet jeśli oznacza to poświęcenie własnego życia.
Gdy korporacja próbuje ją powstrzymać, Ripley – ścigana przez swoich oprawców, w tym androida inspirowanego Bishopem – skacze wprost do roztopionego metalu w więzienno-odlewniczym kompleksie na Fiorinie 161, kończąc życie swoje i Królowej Ksenomorfów.
Ojciec Damien Karras – Egzorcysta (1973)
Egzorcysta to film, którego odbiór w chwili premiery był mieszany, ale z czasem zyskał status klasyki. To oszałamiające i przerażające dzieło Williama Friedkina, przesycone duszną atmosferą, niepokojącym tonem i mrożącymi krew w żyłach kreacjami aktorskimi – zwłaszcza Lindy Blair jako opętanej Regan MacNeill.
Film zawiera jedną z najbardziej intensywnych scen poświęcenia w historii horroru. Ojciec Damien Karras (Jason Miller), widząc, że dziewczynka nie zazna spokoju, pozwala demonowi Pazuzu przejąć kontrolę nad swoim ciałem. To jego jedyna szansa, by uratować Regan i ostatecznie pokonać złowrogą istotę.
Wybór Karrasa jest wynikiem rozpaczliwej decyzji – po śmierci ojca Merrina (Max von Sydow) zdaje sobie sprawę, że Pazuzu nie odejdzie w normalnych warunkach. Gdy demon przejmuje nad nim władzę, kapłan wyskakuje przez okno, które znajduje się nad schodami, a po upadku stacza się po nich, kończąc swoje życie i życie Pazuzu.
To ofiara, która stanowi kulminację jego wewnętrznej walki. Kapłan, który przez cały film zmagał się z wątpliwościami dotyczącymi wiary, w końcu odnajduje ją w momencie największej próby.
O autorze
